Karmaşıklık bilimi (Science of Complexity) üzerine çalışan iki profesör (Sholom Glouberman ve Brenda Zimmerman) 2002 yılında problemler dünyasına yeni bir bakış açısı getirdi.

​

Sorunların sınıflandırılması.

​

Bu iki profesörün argümanlarına göre problemler üç sınıfa ayrılıyor.

​

Basit, karışık (complicated) ve karmaşık (complex)

​

Basit problemler, kolay bir tarifi uygulayarak çözülebilen sorunlar olarak özetlenebilir.

Kek yapmak örneğini ele alalım. Standart bir tarif defalarca uygulanabilir ve çok büyük ihtimalle birbirine çok yakın sonuçlar ortaya çıkar. Zamanla mükemmelleşir. Malzemeleri belirli bir sıraya göre karıştırır, fazla vakit geçirmeden belirli bir sıcaklıkta bekleyen fırına yerleştirir ve pişmesini beklersiniz.

​

Karışık problemler ise parçalara ve basit problemlere ayrılabilen, birbirini takip eden aşamalarla ilerleyen, görev dağılımı ve uzmanlık gerektiren problemler tipidir.

Örneğin, modern çağa kadar insanlığın karşılaştığı en karışık problemlerden biri olan Ay'a ayak basma projesini ele alalım. Başkan Kennedy’nin 25 Mayıs 1961 yılında kongre salonunda açıkladığı ve o zamana kadar bilim adamlarının ve mühendislerin karşılaştığı en büyük projelerden biri olan Ay’a yolculuk hedefi, yaklaşık 400.000 kişinin katkı sağladığı sekiz yıllık yoğun bir çalışma sonunda, 20 Temmuz 1969 yılında Armstrong ve Aldrin’in Ay’a ayak basmasıyla sonuçlanmıştı.

​

Aynı yöntemleri ve adımları takip ederek defalarca uzaya araç gönderebildik ve bu beceriler silsilesi daha büyük problemleri çözmemiz konusunda ufkumuzu genişletti, tıpkı hareket halindeki bir kuyruklu yıldıza uzay aracı indirebilmek gibi.

Karmaşık problemler ise tek bir basit tarifin takip edilmesinin işe yaramadığı, uzmanlığın ve becerinin aynı sonuçları garanti etmediği problemler tipidir. Örneğin çocuk yetiştirmek.

​

İlk çocuğunuzu yetiştirmek ciddi tecrübe kazandırır ama bu tecrübe ikinci çocuğunuzda aynı yöntemlerden aynı sonuçları almanızı garanti etmez. Bu durum her çocuğun genetik ve epigenetik (çevresel) nedenlerle kendine has bir karakteri olduğu gerçeğiyle açıklanabilir.

​

Karmaşık sorunların ortak özellikleri nelerdir?

​

Karmaşık problemler basit neden-sonuç ilişkisi ile çözümlenemeyen problemler tipidir.

​

• Tek bir çözüm formülü veya tarifi istenen sonucu her zaman garanti etmez

• Daha önce aynı alanda bir sorunu çözerek kazanılan deneyim aynı sonuca ortaya çıkarmayabilir

• Uzmanlık ve tarifin mükemmelliği tek başına istenen sonuca götürmeyebilir

• Sorunların ardındaki dinamikler ve bu dinamiklerin birbirleri ile ilişkileri soruna ve kök nedenlere özgündür

• Her sorunun farklı bir gelişim geçmişi vardır vb.

Peki sorunların sınıflandırılmasının şirketlerin karşılaştığı kronik problemlerle nasıl bir bağlantısı olabilir?

​

Karmaşıklık, şirketlerde kronikleşmiş sorunların ve tüm çözüm teşebbüslerine rağmen bu sorunların direncinin kırılamamasının ardındaki ortak dinamik olabilir.

Şirketlerde karmaşık problemlere örnekler:

​

• Çalışan performansının etkin yönetilememesi

• Kaliteli iç iletişimin kurulamaması

• Ortak bir hedefte koordinasyonun sağlanamaması

• Sahiplenme ve aidiyetin sağlanamaması

• İnsan hatalarının istenen seviyede kontrol altına alınamaması

• Çalışan memnuniyetinin istenen seviyede sağlanması

• Şirket kültürünün istenen standartta oluşturulamaması

• Yaratıcılığın korunamaması ve sürekliliğinin sağlanamaması vb.

​

Şirketlerde karşılaşılan karmaşık problemleri tek bir neden sonuç ilişkisiyle doğrusal nedensellik (linear causality) ile açıklamak pek mümkün olmasa da bazı iç ve dış dinamiklerden bahsedebiliriz.

​

Karmaşık Ortam

​

Günümüzde şirketler, bu zamana kadar karşılaşılan en karmaşık iş ortamında var olmaya çalışıyorlar. Bu karmaşıklığın ardında da bazı dinamikler var.

​

• Birden çok kuşağın (baby boomers, x-gen, millennials) bir arada çalışması

• Ülkeler arasındaki sınırların gevşemesi ve hiç olmadığı kadar keskin bir rekabet ortamın ortaya çıkması

• Bilgiye ulaşmanın kolaylaşması ve ucuzlaması

• İnsanlar arasındaki iletişimin sosyal medyayla format değişikliğine uğraması

• Teknolojik devrimin tıpkı 18. yüzyıldaki sanayi devrimi gibi ciddi paradigma değişimleri getirmesi ve getirmeye devam etmesi

• Son yüzyıllık sürede ulusların, ırkların ve cinsiyetlerin arasındaki gelir uçurumu azalırken, zengin ve fakir arasındaki makasın açılması ve son sürat açılmaya devam etmesi

• Odaklanmanın ve dikkati korumanın günbegün zorlaşması

​

Karmaşık İnsan

​

Tüm bu dinamiklere ek olarak şirketler -sektörü ve büyüklüğü ne olursa olsun - doğada ortaya çıkmış en karmaşık canlıyla işbirliği yapmak zorunda : insan

Son 50 yıldır dramatik bir şekilde gelişen genetik ve sinir bilimi çalışmalarına rağmen hala karar verme, odağımızı yönetme, hatırlama ve unutma, uyum sağlama ve adaptasyon, tatmin ve memnuniyet dinamiklerimiz tamamen çözülmüş değil ve doğanın ince dokunuşlarıyla insandan insana değişen bir yapıya sahipler. Bu çözülemeyen yapı, sorunlara yaklaşımı farklılaştırma ihtiyacı ortaya çıkarıyor.

​

Hatalı Yaklaşım

​

Karmaşık problemlerle ilgili bir diğer önemli dinamik, bu problemleri basit veya karışık problemleri çözmeye yarayan yöntemlerle çözmeye çalışmak. Hatalı yaklaşımlar; sorunu basitleştirmek, sorunun ardındaki dinamiklere tamamen hakim olduğunu düşünmek, sorunun çözümünü tamamen dışarıda veya başkalarında aramak, çözümün performansını izlememek, ilgili tarafları çözümün dışında bırakmak olarak sıralanabilir.

 

Sonuç olarak; karmaşık problemler, kendilerine has dinamikleri gereği yine kendilerine özgü irdeleme ve sınıflandırma ihtiyacı ortaya çıkarmaktadır. Son dönemde tüm Dünya'da baskın hale gelen sürat ve kalıplaştırma eğilimlerinden sıyrılarak sorunun doğasını doğru tayin edebilmek çözüme giden yolun anahtarı olabilir.